بررسی سرریزهای چندوجهی موجود در شبکه های آبیاری نکوآباد، آبشار و رودشت و مقایسه عملکرد آنها با روابط بدست آمده از مدلهای آزمایشگاهی

یکی از مشکلاتی که شبکه های آبیاری با آن مواجه می باشند تغییر میزان آبگیری به واسطه نوسانات شدت جریان در کانال اصلی می باشد. با توجه به رابطه دبی و بار هیدرولیکی در سرریزها، برای کاهش نوساسانات بار هیدرولیکی در دبی های مختلف، لازم است طول تاج سرریز افزایش یابد. برای کاهش نوسانات سطح آب در آبگیرها از سرریزهای چندوجهی استفاده می شود. سرریزهای چندوجهی از وجوه متصل به همی تشکیل شده که در پلان به شکل های مختلف دیده می شوند. به دلیل تغییرات جزئی بار استاتیکی روی تاج به وجود نوسانات شدید شدت جریان، سرریزهای چندوجهی، نسبت به انواع دیگر سرریزها، سازه هایی اقتصادی برای کنترل سطح آب در شبکه های آبیاری محسوب می شوند. ظرفیت سرریزهای چندوجهی بستگی به بار هیدرولیکی، طول و ضریب دبی سرریز دارد. ضریب دبی سرریز بستگی به عواملی همچون بار هیدرولیکی، ارتفاع سرریز، ضخامت، نسبت وجه عمودی، شکل پلان و زاویه دیواره های جانبی با جهت اصلی جریان دارد. مطالعاتی که تاکنون بر روی سرریزهای چندوجهی صورت پذیرفته است بیشتر بر روی شکل های ذوزنفه ای و مثلثی می باشد. در این تحقیق، سرریزهای چندوجهی مستطیلی و ‏‎u‎‏ شکل مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایش ها بر روی 18 مدل در آزمایشگاه هیدرولیک دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام گرفت. مدل های مورد نظر در فلوم شیشه ای به طول 7 متر، عرض 32 سانتی متر و ارتفاع 35 سانتی متر آزمایش شده اند. دبی به روش حجم-زمان و با استفاده از یک مخزن 500 لیتری اندازه گیری شد. در این تحقیق، از سرریزهای مستطیلی به طول 92، 122 و 152 سانتی متر و سرریزهای ‏‎u‎‏ شکل به طول 42، 92 و 122 سانتی متر و با 4 ارتفاع 6، 8، 10 و 12 سانتی متر استفاه شده است. در این تحقیق همچنین از یک سرریز مثلثی به طول 92 و ارتفاع 10 سانتی متر با زاویه راس 30 درجه و یک سرریز خطی به طول 32 و ارتفاع 10 سانتی متر استفاده شده است. در این مطالعه، تاثیر پارامترهای نظیر ارتفاع سرریز، طول سرریز، شکل آستانه سرریز و همچنین تاثیر ارتفاع آب در پایین دست بر روی ضریب دبی مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین، تعدادی از سرریزهای چندوجهی موجود در شبکه های آبیاری نکوآباد، آبشار و رودشت در دشت اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش ها نشان داد که در تمامی آزمایش ها، ضریب دبی سرریز ابتدا افزایش یافته و پس از رسدن به یک حداکثر شروع به کاهش می نماید. حدود تغییرات ضریب دبی در تمامی آزمایش ها بین 3/0 تا 7/0 بدست آمد. با افزایش ارتفاع سرریز، ضریب دبی سرریزهای مستطیلی و ‏‎u‎‏ شکل افزایش می یابد. همچنین افزایش ارتفاع آب در پایین دست سرریز باعث کاهش ضریب دبی در این گونه سرریزها می شود. شکل آستانه سرریز ضریب دبی را تحت تاثیر قرار داده و ضریب دبی برای آستانه ربع دایره ای مقادیر بیشتری را نسبت به آستانه لبه تیز نشان می دهد. با افزایش طول دیواره کناری، ضریب دبی افزایش می یابد و همچنین افزایش طول سرریز سبب کاهش ضریب دبی می شود. ضریب دبی سرریزهای مستطیلی از ‏‎u‎‏ شکل کمتر می باشد. نتایج آزمایش های مدلهای صحرایی مورد آزمایش در این تحقیق که از نوع ذوزنقه ای می باشند، نشان می دهد که ضریب دبی این سرریزها بین 5/0 تا حدود یک تغییر می نماید. با توجه به نتایج آزمایش ها، می توان نتیجه گرفت که سرریزهای چندوجهی ‏‎u‎‏ شکل نسبت به سرریزهای مستطیلی مناسبتر می باشند.